Η ποινικοποίηση της αποφυγής πληρωμής εισιτηρίου

Πηγή: e-lawyer

Το 1994 ο νομοθέτης κατάργησε από τον ποινικό κώδικα το πλημμέλημα της "δόλιας αποφυγής πληρωμής εισιτηρίου". Το καταργημένο άρθρο 391 του Ποινικού Κώδικα ανέφερε:

"1. Όποιος, εκτός από τις περιπτώσεις της απάτης κατορθώνει δόλια και χωρίς την κανονισμένη πληρωμή να παρευρεθεί σε παράσταση, έκθεση ή ανάλογη διοργάνωση ή να χρησιμοποιήσει κάποιο μέσο δημόσιας κυκλοφορίας ή κάποια άλλη εγκατάσταση που προορίζεται για κοινή χρήση, αλλά με καταβολή αντιτίμου, τιμωρείται με χρηματική ποινή ή με φυλάκιση μέχρι τριών μηνών.

2. Η ποινική δίωξη ασκείται μόνο ύστερα από έγκληση."

Βέβαια, μπορεί αυτό το άρθρο να καταργήθηκε, αλλά εξακολουθεί να ισχύει το αμέσως επόμενο άρθρο, το 392 με τίτλο "δόλια αποδοχή παροχών", το οποίο ποινικοποιεί σχεδόν την ίδια συμπεριφορά:

"1. Όποιος με πρόθεση να μην καταβάλει αντίτιμο παίρνει για άμεση κατανάλωση τρόφιμα ή ποτά ή δέχεται την παροχή καταλύματος ή υπηρεσιών, των οποίων το αντίτιμο είναι άμεσα πληρωτέο κατά τις συνήθειες των συναλλαγών τιμωρείται με χρηματική ποινή ή με φυλάκιση μέχρι τριών μηνών.

2. Η ποινική δίωξη ασκείται μόνο με έγκληση."

Δηλαδή η διαφορά ανάμεσα σε αυτό που καταργήθηκε και σε αυτό που ισχύει είναι ότι στο καταργηθέν άρθρο ο δράστης δεν έχει πληρώσει το εισιτήριο, ενώ στο ισχύον άρθρο δεν έχει σκοπό να το πληρώσει. Πρακτικά είναι απολύτως το ίδιο. Την διάταξη του άρθρου 392 μπορούμε να διαβάσουμε και τυπωμένη στο πίσω μέρος των εισιτηρίων του μετρό, στο οποίο μας ενημερώνει ότι αν δώσουμε σε άλλον το εισιτήριο, τότε αυτός ο άλλος θα έχει δεχθεί παροχή υπηρεσίας με πρόθεση να μην καταβάλλει εισιτήριο, ενώ εμείς θα είμαστε υπόλογοι για παρακίνηση σε τέλεση πλημμελήματος. Κάτι το οποίο, όπως έχω αναλύσει και στο παρελθόν, δεν ευσταθεί νομικά (βλ. Παραχώρηση επικυρωμένου εισιτηρίου στο μετρό).

Αυτή η ποινική προστασία θεώρησε το Υπουργείο Μεταφορών ότι δεν είναι πλέον επαρκής κι ότι πρέπει να επανέλθει σε ισχύ το αδίκημα της "αποφυγής πληρωμής εισιτηρίου" (το "δόλια" έχει αποκοπεί από την τροπολογία.

Η σχετική εισηγητική έκθεση του Υπουργείου αναφέρει τα εξής (με δικές μου υπογραμμίσεις):

"Η λαθρεπιβίβαση στα μέσα μαζικής μεταφοράς θέτει υπό σοβαρή διακινδύνευση την οικονομική και λειτουργική βιωσιμότητα του συστήματος των δημοσίων συγκοινωνιών της χώρας. Η ηθική απαξία της συμπεριφοράς αυτής είναι ιδιαίτερα μεγάλη, δεδομένου ότι η εν λόγω παραβατικότητα επηρεάζει εν τέλει και έχει αρνητικό αντίκτυπο στο σύνολο των πολιτών και της κοινωνίας.

Για τους παραπάνω λόγους κρίνεται απαραίτητη η ποινική πρόληψη και προτείνεται η θέσπιση ρυθμίσεων αντίστοιχων με εκείνες του άρθρου 391 του Ποινικού κώδικα, το οποίο είχε καταργηθεί με το άρθρο 1 παρ. 12β' του ν.2207/1994, όταν οι εν γένει συνθήκες ήταν διαφορετικές και είχε θεωρηθεί ότι επαρκούσαν οι διοικητικές κυρώσεις για να αποτρέψουν την παραβατική συμπεριφορά. "

Αυτές οι γενικόλογες διαπιστώσεις δεν είναι πλέον επαρκείς, ύστερα από την προ 16 ετών κατάργηση της σχετικής ποινικής διάταξης και της εξακολούθησης της ισχύος της άλλης ποινικής διάταξης. Η αιτιολόγηση της επαναφοράς μιας ποινικής ρύθμισης θα πρέπει να υποστηρίζεται από συγκεκριμένες συγκοινωνιολογικές αλλά και εγκληματολογικές μελέτες, οι οποίες θα αποδεικνύουν, με επιστημονική ανάλυση του φαινομένου της "λαθρεπιβίβασης", τις επιπτώσεις που έχει στη "βιωσιμότητα" των μέσων, την ανεπάρκεια του άρθρου 392 που ακόμη είναι σε ισχύ καθώς και την ανεπάρκεια των υφιστάμενων διοικητικών κυρώσεων. Επίσης, που πήγε η περίφημη δημόσια διαβούλευση που θα αφορούσε δήθεν κάθε νομοθετικό μέτρο;

Εν απουσία όλων αυτών των προϋποθέσεων, η ρύθμιση δεν ανταποκρίνεται στα κριτήρια της ορθής νομοθέτησης (good legislation) γεγονός που την καθιστά απορριπτέα. Η συνταγματικότητά της είναι ως εκ τούτου αμφισβητήσιμη.

Διόλου πειστική είναι επίσης η διάκριση που έκανε ο υφυπουργός, ανάμεσα σε διοικητική κύρωση των 200 ευρώ (πρόστιμο Κ.Ο.Κ.) που θα επιβάλλεται για την αποφυγή διοδίων, επειδή πρόκειται για "ιδιωτικό έσοδο", παρουσιάζοντάς το ως μια ευνοϊκότερη κατάσταση από την ποινική κύρωση που περιορίστηκε στα εισιτήρια των μέσων συγκοινωνίας που είναι "δημόσιο έσοδο" . Είτε την βαφτίσεις "διοικητική κύρωση" είτε "ποινική παράβαση", πάλι από την τσέπη του πολίτη θα πληρωθεί και πάλι από το δημόσιο ταμείο θα εισπραχθεί, κι όχι από το ταμείο του "ιδιώτη".

Στην ουσία, μάλιστα, το διοικητικό πρόστιμο των 200 ευρώ είναι και πιο άμεσα εισπρακτέο, αφού αν δεν πληρωθεί θα περάσει μέσα από τη διαδικασία της εφορίας, ενώ για το πιο "σοβαρό" που παρουσιάζεται ότι είναι το δικαστήριο τελικά και να καταδικαστείς, αν πας χωρίς δικηγόρο θα πληρώσεις τα 80 ευρώ (έξοδα της δίκης) και η "ποινή" θα επιβληθεί με αναστολή επί 3ετία εάν έχεις λευκό ποινικό μητρώο. Ενώ αν προσπαθήσεις να ακυρώσεις δικαστικά το διοικητικό πρόστιμο των 200 ευρώ, θα περάσεις μέσα από τα πολυετή και πολυδάπανα δόκανα της Διοικητικής Δικαιοσύνης, όπου είναι κοινό μυστικό πλέον -sorry διοικητικοί δικαστές, αλλά αυτό λέγεται πίσω από τις πλάτες σας, καιρός να το μάθετε- ότι αν δεν έχεις χάσει άνθρωπο, δεν δικαιώνεσαι.