Αναδημοσιεύουμε χωρίς σχόλια ένα κείμενο του Greg Palast που γράφτηκε δέκα χρόνια πριν κι εξακολουθεί να είναι επίκαιρο όσο ποτέ. Αξίζει να διαβαστεί απ’ όλους μας.
Έπαιρνα τα μέτρα για ζουρλομανδύα όταν έλαβα ένα επείγον μήνυμα από τη Βολιβία.
Ο ζουρλομανδύας είναι έμπνευση του Thomas Friedman. Είναι ο
αρθρογράφος των New York Times και ερασιτέχνης οικονομολόγος που έγραψε
το «Lexus και η ελιά», ενα βαθύ, υγρό φιλί στην παγκοσμιοποίηση. Ήμουν
στο Κλίβελαντ για ενα debate με τον Φρίντμαν στο συνέδριο του Συμβούλιου
Παγκόσμιων Υποθέσεων τον Μάιο του 2001. Η παγκοσμιοποίηση, είπε στο
συνέδριο, εχει να κάνει με την επανάσταση των επικοινωνιών. Με το
Διαδίκτυο. Με το πώς μπορείτε να αράζετε στην κρεβατοκάμαρά σας, να
αγοράζετε μετοχές της Amazon.com και να στέλνετε e-mail σε Εσκιμώους όλα
αυτά ταυτόχρονα, φορώντας τις πιτζάμες σας.
Σύμφωνα με τον Φρίντμαν, είμαστε «συνδεδεμένοι» και «ενδυναμωμένοι»
και «ενεργοί». Και αν αυτό δεν είναι από μόνο του γαμάτο, η
παγκοσμιοποίηση αναπτύσει την οικονομία. Κάθε χώρα που παίρνει τον όρκο
και ακολουθεί το χάρτη, μπορεί να ανοίξει το κρυμμένο χρυσωρυχείο. Η
φτώχεια θα τελειώσει, όπως και οι κρατική καταπίεση. Και κάθε κάτοικος
της Βολιβίας θα εχει το δικό του e-mail. Το τέλος της φτώχειας! Εσκιμώοι! E-mail! Ήθελα αυτό το γενναίο νέο
μέλλον και το ήθελα τώρα! To μόνο που έπρεπε να κάνω, σύμφωνα με το
Φρίντμαν, ήταν να φορέσω κάτι πιό άνετο. «Ο χρυσός ζουρλομανδύας είναι
το ενδεδειγμένο οικονομικό ένδυμα της παγκοσμιοποίησης», λέει ο
Φρίντμαν. Και όσο πιό στενό, προσθέτει, «τόσο περισσότερο χρυσό
παράγει.”
Ο Φρίντμαν αναφέρεται – μεταφορικά, φυσικά – στην τελευταία
οικονομική μόδα, “ραμμένη από τη Μάργκαρετ Θάτσερ.” Ο Ρόναλντ Ρέιγκαν,
προσθέτει, «έραψε τα κουμπιά.” Μιλάμε για καμιά ντουζίνα συγκεκριμένα
μέτρα , αλλά τα κύρια είναι:
περιορισμός του κράτους, περικοπές σε
προϋπολογισμούς, στη γραφειοκρατία και τους κανόνες που δημιουργεί.
Ιδιωτικοποίήση των πάντων. Απορρύθμιση των νομισματικών ισοτιμιών και
των αγορών κεφαλαίου, πλήρη ελευθερία στις τράπεζες να τζογάρουν με
ισοτιμίες και να διακινουν κεφάλαια εκτός συνόρων. Αλλά μη σταματάτε
εκεί Ανοίξτε τη βιομηχανία κάθε χώρας στο εξωτερικό εμπόριο,
ξεφορτωθείτε αυτούς τους ενοχλητικούς δασμούς και υποδεχτείτε ξένες
εξαγορές χωρίς όριο. Ξηλώστε τυχον συνοριακούς φραγμούς στο εμπόριο.
Αφήστε την αγορά να καθορίσει τις τιμές για τα πάντα, από τον ηλεκτρισμό
μέχρι το νερό Και αφήστε τους κερδοσκόπουs να χειρίζονται τις
επενδύσεις μας. Συρετε την κρατική γραφειοκρατία στην γκιλοτίνα: κάντε
περιποπές σε συντάξεις, πρόνοια και επιδόματα. Περιορίστε την πολιτική
και αφήστε τις Αγορές να μας κατευθύνουν.
Η προώθηση αυτής της πολιτικής είναι παιχνιδάκι, είπε μ’ ενα χαμόγελο
όλο δόντια, καθώς δεν υπάρχει αντίλογος.. Ναι, οκ, μπορεί μια χούφτα
άπλυτοι να διαδηλώνουν στο Σιάτλ. Αλλά ο Πρωθυπουργός της Βρετανίας Τόνι
Μπλερ δήλωσε, “Οι άνθρωποι που διαμαρτύρονται είναι πλανημένοι. Το
παγκόσμιο εμπόριο είναι καλό για την απασχόληση και το βιοτικό επίπεδο
των ανθρώπων. Οι διαδηλώσεις αυτές είναι απαράδεκτες.”
Αλλά ας συγχωρήσουμε στη νεολαία την αφελή της άγνοια. Αυτό που
αγνοούν οι νεαροί στα οδοφράγματα είναι οτι η Ιστορία τελέίωσε, ψόφησε,
kaput! Ο Φρίντμαν μας λέει: “Η ιστορική αναζήτηση έλαβε τέλος-η
απάντηση είναι ο καπιταλισμός της ελεύθερης αγοράς. Και είτε ειμαστε
Ρεπουμπλικάνοι είτε Δημοκρατικοί, Συντηρητικοι ή Εργατικοί, οι
Σοσιαλιστές ή Χριστιανοδημοκράτες, είμαστε όλοι δεμένοι στους
ζουρλομανδύες μας, άντε με καμια μουρμούρα για το μήκος του μανικιού.
Ήμουν έτοιμος να πω, “δέστε με” όταν έλαβα ενα μύνημα – ένα e-mail –
από την Κοτσαμπάμπα της Βολιβίας. Έλεγε για τον Oscar Olivera, ηγέτη
της κοινότητας που ειχα γνωρίσει απο συνεργασίες μου με συνδικάτα της
Λατινικής Αμερικής. Εγραφε: Περιπου 1.000 βαριά οπλισμένοι μέλη των
δυνάμεων ασφαλείας της Βολιβίας διέλυσαν ειρηνική διαδήλωση με
δακρυγόνα, χτυπώντας τους διαδηλωτές και κατάσχοντας τα προσωπικά τους
αντικείμενα; Μα τι πρόβλημα υπήρχε; Ίσως είχε πέσει το Ιντερνετ και οι
Βολιβιανοί διαμαρτύρονταν που δεν μπορούσαν να πουλήσουν τις μετοχές του
Άμαζον. Το μήνυμα κατέληγε: “Η τύχη του Όσκαρ αγνοείται.» Δεν γνωρίζουν ότι Όσκαρ είναι «συνδεδεμένος και ενεργός»;
Αυτό μου θύμισε μια βαλίτσα έγγραφα που είχαν πρόσφατα πεσει στα
χέρια μου. Προέρχονταν απ΄τα πιό χωμένα αρχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας
και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, από τα συρτάρια των υπαλλήλων της
Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου: Μνημόνια
βοηθείας χωρών, επιστολές διπλωματών, σημειώματα απο γραμματείες – η
αληθινή πλευρά της παγκοσμιοποίησης – απ΄τα ενδότερα των οργανώσεων που
σχεδιάζουν, και μετα υπαγορεύουν, τους όρους τηςν νέας διεθνους
οικονομίας.
Δεν υπήρχε τίποτα εδώ για Εσκιμώους και κινητά τηλέφωνα, αλλά πολύ
πράμα για την κοπή των συντάξεων στην Αργεντινή κατά 13 τοις εκατό,για
διάλυση συνδικάτων στη Βραζιλία. . . για την αύξηση των τιμών του νερού
στη Βολιβία, ολα σε ψυχρή τεχνοκρατική γλώσσα και με τη σφραγίδα
«εμπιστευτικό.”
Οι διαδηλωτές στα οδοφράγματα του Σιάτλ πιστεύουν ότι υπάρχει κάποια
μεγάλη συνωμοσία μεταξύ των εταιρειών, του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας
και μια ατέλειωτη λίστα οργανισμών που εργάζονται για να ρουφάνε το αίμα
των Βολιβιανών και να κλέψουν το χρυσό από την Τανζανία. Αλλά κάνουν
λάθος Οι λεπτομέρειες είναι πολύ πιο αναγουλιαστικές ό, τι φαντάζονται.
Τον Μάρτιο του 2001, όταν η κυβέρνηση του Εκουαδόρ αύξησε την τιμή του
φυσικού αερίου και πεινασμένοι Ινδιάνοι έκαψαν την πρωτεύουσα, διάβαζα
το απόρρητο σχέδιο της Παγκόσμιας Τράπεζας που εκδόθηκε μήνες πριν. Η
τράπεζα, με το ΔΝΤ, είχε δρομολογήσει αυτή την αύξηση κατα 80 τοις εκατό
στην τιμή των εγχώριων καυσίμων, γνωρίζοντας οτι αυτό θα εβαζε φωτια
στη χώρα. Ηταν λες και οι ταραχές ήταν μέρος του σχεδίου.
Και ήταν. Τουλάχιστο σύμφωνα με τη μία απο τις πηγές μου από μέσα που
μπορώ να αναφέρω ονομαστικά – τον Τζόζεφ Στίγκλιτς, πρώην επικεφαλής
οικονομολόγο της Παγκόσμιας Τράπεζας. “Τις αποκαλούσαμε εξεγέρσεις του
ΔΝΤ». Οι ταραχές καθώς και η απόκριση σ’ αυτές ήταν προγραμματισμένες, η
δεύτερη ονομαζόμενη κατ ‘ευφημισμόν «αποφασιστηκότητα» – η αστυνομία,
τα τάνκς, η καταστολή.
Ο Φρίντμαν τελείωσε την ομιλία του – τελικά δεν θα εκανε ζωντανό
διάλογο, οπότε θα μιλούσαμε σε διαφορετικές ημέρες – με μια ενθουσιώδη
αναφορά στη σοφή ρήση του Andy Grove, προέδρου της Intel Corporation: “Ο
σκοπός του Νέου Καπιταλισμού είναι οι τραυματίες να πυροβολούνται. “
Εκείνη την ημέρα, για χάρη του Oscar, ήλπιζα Φρίντμαν να έπεφτε έξω.
Μέρος 1: Το Τέρας του Δρ Bankenstein: Η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ και το Αλιεν που έφαγε το Εκουαδόρ
Στεκόμουν που λετε μπροστά απ’ το Ξενοδοχείο Hilton της Νεας Υόρκης κατά τη διάρκεια της Συνόδου των G7 το 2000, τη συνάντηση των προέδρων, πρωθυπουργών και των οικονομικών τους συμβούλων, όταν η λιμουζίνα του προέδρου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, κ. Horst K hler πέρασε απο μπροστά μου και χτύπησε σε μιά λακούβα. Από το παράθυρο πέταξε μια έκθεση με τίτλο «Ισημερινός Μεσοπρόθεσμο Μνημόνιο Βοήθειας της Χώρας». Είχε την ένδειξη «Εμπιστευτικό. Δεν προορίζεται για διανομή ».
Υποψιάζεστε οτι δεν απέκτησα έτσι ακριβως τα έγγραφα, αλλά πιστέψτε με
στο ότι περιείχαν την απάντηση σε ενα δυσκολο αίνιγμα.
Μέσα στο Χίλτον, ο καθηγητής Anthony Giddens εξηγούσε σε ενα
συνοφρυωμένο κοινό από αποφοιτους του London School of Economics ότι “η
Παγκοσμιοποίηση ένα γεγονός, και οδηγός της είναι η επικοινωνιακή
επανάσταση.”
Ουάου. Αυτό ήταν αποκάλυψη! Τα πρασινομάλλικα φρικιά που διαδηλωναν
έξω από το ξενοδοχείο κατά του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είχαν
καταλάβει λάθος. Η Παγκοσμιοποίηση, ισχυριζόταν ο Giddens, ειχε να κάνει
με το να δώσουμε σε κάθε χωρικό στις Άνδεις ένα Nokia κινητό τηλέφωνο
με Internet. (Ο άνθρωπος προφανώς είχε μελετήσει τον Thomas Friedman
του.) Τι λόγο είχε κάποιος να διαμαρτυρηθεί κατα της ευτυχους αυτής
πορείας προς στο παγκοσμιοποιημένο μέλλον;
Γι ‘αυτό ξεφύλισα την κλεμμένη μου «Στρατηγική για την Ισημερινός»
του ΔΝΤ ψάχνοντας κάποιο κεφάλαιο που να λέει για σύνδεση των σχολείων
του Εκουαδόρ με τον Παγκοσμιο Ιστό. Αντ ‘αυτού, βρήκα ένα απόρρητο
σχέδιο.
Η Κυβέρνηση του Εκουαδόρ διατάχθηκε να αυξήσει την τιμή του
φυσικού αερίου κατά 80 τοις εκατό από την 1η Νοεμβρίου 2000.1 Επίσης, η
κυβέρνηση αναγκάστηκε να εξαλείψει είκοσι έξι χιλιάδες θέσεις εργασίας
και να μειώσει τους μισθούς των υπολοίπων εργαζόμενων κατά 50 τοις εκατό
σε τέσσερα βήματα και σε χρονοδιάγραμμα καθορισμένο από το ΔΝΤ. Έως τον
Ιούλιο 2000, το Εκουαδόρ έπρεπε να μεταβιβάσει την κυριότητα των
υποδομών ύδρευσης σε ξένες επιχειρήσεις, στη συνέχεια να παραχωρήσει στη
ΒP δικαιώματα για την κατασκευή και εκμετάλευση έναν αγωγού πετρελαίου
πάνω από τις Άνδεις.
Αυτά για αρχή. Συνολικά, οι 167 λεπτομερείς όροι της δανειακής
συμφωνιας του ΔΝΤ φαινόταν λιγότερο σαν ένα «σχέδιο βοήθειας» και
περισσότερο σαν ένα προσχέδιο για ένα οικονομικό πραξικόπημα.
Ο αντίλογος του ΔΝΤ θα ήταν ότι δεν είχε άλλη επιλογή. Στο κάτω-κάτω,
το Εκουαδόρ ήταν τελειωμένο, χρεωκοπημένο, χάρη στην κατάρρευση των
εμπορικών τραπεζών της χώρας. Αλλά πώς το Εκουαδόρ, καποτε μέλος του
ΟΠΕΚ με τους πόρους που διαθέτει, κατέληξε σε τέτοιο χάλι;
Γι αυτό, πρέπει να γυρίσουμε πίσω στο 1983, όταν
το ΔΝΤ υποχρέωσε την
κυβέρνηση της χώρας να αναλάβει τα ληγμένα και μουχλιασμένα ιδιωτικά
χρέη των ελίτ του Εκουαδόρ προς τις τράπεζες του εξωτερικού. Γι ‘αυτό το
σχέδιο διάσωσης των ντόπιων και αμερικάνων χρηματιστών, η κυβέρνηση του
Εκουαδόρ δανειστηκε 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια από το ΔΝΤ. Για να ξεπληρώσει το Εκουαδόρ αυτό το δάνειο, το ΔΝΤ διέταξε αυξήσεις
στις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος και άλλων βασικών αναγκών.. Οταν αυτό
το ξεζούμισμα δεν απεδωσε αρκετά μετρητά, ένα ακόμη «σχέδιο βοήθειας»
διέτασσε την απόλυση 120,000 Δημοσίων Υπαλλήλων. Επιπλέον, προσπαθώντας να μειώσει κάπως το βουνό χρέους προς το ΔΝΤ, ο
Ισημερινός ανόητα «απελευθερωσε» τη μικρή χρηματοπιστωτική αγορά του,
αφήνωντας τις τραπεζες του ελεύθερες απο κρατικούς ελέγχους και
αφήνοντας το ιδιωτικό χρέος και τα επιτόκια να φτασουν στο θεό. Ποιος
εσπρωξε το Εκουαδόρ σ’ αυτη την ακόλαστη συνεύρεση με την ελεύθερη
τραπεζική αγορά;
Απάντηση: To ΔΝΤ – το οποίο επέβαλε την Απελευθέρωση του Τραπεζικού
Τομέα της Χώρας ως ορο ενός ακόμη παλαβού «σχεδίου διάσωσης». Οι
αποδείξεις αυτής της δύσωσμης ιστορίας έρχονται από μία ακόμη εσωτερική
έκθεση του ΔΝΤ που πέταξε προς το δρόμο μου με την ένδειξη «Παρακαλούμε
Μην Κοινοποιήσετε». Προσποιηθείτε δεν το έκανα.
Πώς το ΔΝΤ θεράπευσε το AIDS
Το ΔΝΤ και ο βοηθός του, η Παγκόσμια Τράπεζα έτειναν την ιδρωμένη χείρα
βοηθείας τους σε πλειάδα εθνών. Την Τανζανία για παράδειγμα . Σήμερα,
σ΄αυτη την αφρικανική χωρα, 1,3 εκατομμυρία άνθρωποι ετοιμάζονται να
πεθάνουν από AIDS. Το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα σπεύδουν προς διάσωση
με μια λαμπρή νεοφιλελεύθερη λύση:
υποχρέωσαν την Τανζανία να χρεώνει
για τα μεχρι τότε δωρεάν ραντεβού στα νοσοκομεία. Απο τότε που μπηκε σε
εφαρμογή το μέτρο, ο αριθμός των ασθενών που εισήχθησαν για θεραπεία στα
τρια μεγαλύτερα Δημόσια Νοσοκομεία του Νταρ ες Σαλάμ έχει μειωθεί κατά
53 τοις εκατό. Η θεραπεία της Τράπεζας λειτουργεί!
Οι απεσταλμένοι του ΔΝΤ δ
ιέταξαν επίσης την Τανζανία να χρεώνει τις
σχολικές εγγραφές, και μετά έπεσαν απ’ τα σύννεφα οταν οι εγγραφές στα
σχολεία έπεσαν απ’ το 80% στο 66%
Η Τράπεζα και το ΔΝΤ είχαν συνολικά 157 προτάσεις για την Τανζανία.
Τον Απρίλιο του 2000, η κυβέρνηση της Τανζανίας συμφώνησε κρυφά να τις
υιοθετήσει όλες. Υπέγραφες ή πέθαινες. Κανένα ανεπτυσσόμενο κράτος δε
μπορεί να δανειστεί απο εμπορική τράπεζα χωρίς της ευλογίες του ΔΝΤ
(εκτός απ την Κινα, που μεγαλώνει την παραγωγή της κατα 5% ετησίως
ακολουθώντας τις αντίθετες πρακτικές απ’ το ΔΝΤ).
Το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα ουσιαστικά ελέγχουν την οικονομία της
Τανζανίας απ’ το 1985. Ομολογουμένως, οταν ανέλαβαν, βρήκαν ενα
σοσιαλιστικό κράτος βυθισμένο στη φτώχεια, τις αρρώστιες και τα χρέη
Οι Αγορολάγνοι εμπειρογνώμονες του ΔΝΤ ‘επεσαν με τα μούτρα στην
κατάργηση εμπορικών δασμών, τον περιορισμό των κρατικών επιχορηγήσεων
και το ξεπούλημα κρατικών βιομηχανιών. Οι σκιώδεις κυβερνήτες της
Παγκόσμιας Τράπεζας έκαναν θαύματα. Σύμφωνα με την Νάνσυ Αλεξαντερ του
Δικτύου Πολιτών του Maryland, μέσα σε δεκαπέντε χρόνια το ΑΕΠ της
Τανζανίας μειώθηκε από $ 309 στα $ 210 ανά κάτοικο, ο αναλφαβητισμός
αυξήθηκε και το ποσοστό της απόλυτης φτώχειας σκαρφάλωσε στο 51 τοις
εκατό του πληθυσμού.
Και παρ’ όλα αυτά, η Παγκόσμια Τράπεζα απορεί γιατί δεν κατάφερε να
κερδίσει τις καρδιές και τα μυαλά των Τανζανών στην προώθηση της
ελεύθερης αγοράς. Τον Ιούνιο του 2000, η Τράπεζα δήλωνε όλο
απογοήτευση ότι, “Μια παρενέργεια του σοσιαλισμού είναι ότι οι
περισσότεροι άνθρωποι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το κράτος έχει
θεμελιώδη ρόλο στην προώθηση της ανάπτυξης και την παροχή κοινωνικών
υπηρεσιών.”
Δεν ήταν πάντα έτσι, αυτή η λατρεία για το χρήμα αντί για τους
ανθρώπους. Η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ιδρύθηκαν το 1944 για απλούς,
αξιέπαινους σκοπούς – τη χρηματοδότηση μεταπολεμικά έργων ανασυγκρότησης
και ανάπτυξης (η Παγκόσμια Τράπεζα) και για να δανείζουν σε σκληρό
νόμισμα έθνη με προσωρινό έλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών (το ΔΝΤ).
Στη συνέχεια, απ’ το 1980 και μετά, οι τράπεζες αρχισαν να
μεταλάσονται. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, χώρες του Τρίτου
Κόσμου, αιμορραγούσες μετά την πεντάκις αύξηση των τιμών του πετρελαίου
και τα αντίστοιχα άλματα των επιτοκίων δολαρίου, πήγαιναν να ζητιανέψουν
στο ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα. Αλλά αντί της ελάφρυνσης του χρέους,
επαιρναν μνημόνια παροχής βοήθειας με 114 όρους κατα μέσου όρο, ως
αντάλλαγμα για τα δάνεια. Ενώ τα στοιχεία ποικίλλουν από χώρα σε χώρα,
σε κάθε περίπτωση η αναδιάταξη των χρεών κρεμόταν από τα όρους για την
άρση των εμπορικών φραγμών, ξεπούλημα εθνικού πλούτου σε ξένους
επενδυτές, κατάργηση κοινωνικών δαπανών και «ευελιξία» στην αγορά
εργασίας (διάβαζε «διαλύστε τα συνδικάτα σας»).
Μερικοί λένε ότι η διαβολική μεταλλαγή της Τράπεζας μετά το 1980
οφείλεται στην εκλογή του Ρόναλντ Ρίγκαν, την ισχυροποίηση της Θάτσερ
στην Αγγλία και την επέλαση των «νεοφιλελεύθερων» πολιτικών. Η δική μου
θεωρία είναι ότι το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα κατελήφθησαν από εναν
εξωγήινο ονόματι Λάρι. Είναι προφανές ότι ο Λαρι Σάμερς, πρώην
επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας, κατόπιν Αμερικανός
υπουργός Οικονομικών, είναι στην πραγματικότητα ενα σμήνος εξωγήινων που
εισέβαλε στη Γή για να μετατρέψει ένα μεγάλο μέρος της ανθρώπινης φυλής
σε πηγή φθηνής πρωτείνης.
Τι κατάφεραν λοιπόν οι εξωγήινοι με τα μνημόνια και τις ελεύθερες αγορές
τους; Ο Σάμιουελ Μπρίταν, ο Σταυτοφόρος της Παγκοσμιοποίησης στους
Financial Times, , γράφει ότι οι νέες διεθνείς αγορές κεφαλαίων και το
ελεύθερο εμπόριο έχουν” επιφέρει μια άνευ προηγουμένου αύξηση του
βιοτικού επιπέδου παγκοσμίως. ” Ο Μπρίταν αναφέρει την τεράστια αύξηση
του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, του προσδόκιμου ζωής και του αλφαβητσιμού στις
υπανάπτυκτες χώρες το διάστημα 1950 – 1995.
Για μισό λεπτό. Πριν από το 1980, σχεδόν κάθε τριτοκοσμικό έθνος στην
έρευνα του ήταν είτε σοσιαλιστικό ή κάποιου είδους κράτος πρόνοιας..
Αναπτύσσονταν σύμφωνα με το «μοντέλο υποκατάστασης εισαγωγών», χάρη
στο οποίο η ντόπια βιομηχανία χτιζόταν με κρατικές επενδύσεις και
φορολόγηση των εισαγωγών, που για τους ελευθεραγορίτες ειναι ανάθεμα..
Σ΄αυτό το Σκοτεινό Μεσαίωνα (1960-1980) του αυξημένου κυβερνητικού
ελέγχου και των νέων υποδομών πρόνοιας, το κατά κεφαλήν εισόδημα
αυξήθηκε 73 τοις εκατό στη Λατινική Αμερική και 34 τοις εκατό στην
Αφρική. Συγκριτικά, από το 1980, το Θατσερορηγκανικό μοντέλο κατάφερε να
φρενάρει την ανάπτυξη της Λατινικής Αμερικής στο μηδαμινό νούμερο του 6
τοις εκατό σε βάθος 20 χρόνων – και τη μείωση των εισοδημάτων της
Αφρικής κατά 23 τοις εκατό.
Τώρα ας μετρήσουμε τα πτώματα: Από το 1950 έως το 1980, σοσιαλιστικές
και προνοιακες πολιτικές αύξησαν περισσότερο από μια δεκαετία το
προσδόκιμο ζωής σε σχεδόν κάθε έθνος στον πλανήτη. Από το 1980 έως
σήμερα, η ζωή υπο τα μνημόνια έχει γίνει σκληρότερη και αισθητά
μικρότερη.
Από το 1985, σε δεκαπέντε αφρικανικά έθνη, ο συνολικός αριθμός των
αναλφάβητων έχει αυξηθεί και το προσδόκιμο ζωής έπεσε –κατι που ο
Μπρίταν που αποδίδει σε «ατυχία, [οχι στο] διεθνές οικονομικό σύστημα.”
Στην πρώην σοβιετικά κράτη, όπου το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα
επέβαλαν τις πολιτικές τους, το προσδόκιμο ζωής φουντάρισε στο γκρεμό –
προσθέτοντας 1,4 εκατομμύρια το χρόνο για το ποσοστό θνησιμότητας στη
Ρωσία μόνο. Ατυχία, Ρωσία!
Βεβαίως, η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ έχουν προοδεύσει. Δεν
εκδίδουν πλέον «Σχεδια Αναδιάρθρωσης..Τωρα τα βαφτίζουν «Στρατηγικές για
τη Μείωση της Φτώχειας». Δεν σας κάνει να αισθάνεστε καλύτερα;
Τον Απρίλιο του 2000, το ΔΝΤ αξιολόγησε τους καρπούς της
παγκοσμιοποίησης. Στο πόρισμά του το Ταμείο παραδέχθηκε ότι “κατά τις
τελευταίες δεκαετίες, σχεδόν το ένα πέμπτο του παγκόσμιου πληθυσμού έχει
οπισθοδρομήσει. Αυτό είναι αναμφισβήτητα μία από τις μεγαλύτερες
οικονομικές αποτυχίες του 20ου αιώνα» παραδέχεται το ΔΝΤ. Και αυτό, ο
καθηγητα Giddens, είναι γεγονός.
Μέρος 2: Ο Παγκοσμιοποιητής που ήρθε από το κρύο: Τα Τέσσερα Βήματα του ΔΝΤ προς την Οικονομική Κόλαση
«Έχει καταδικάσει ανθρώπους σε θάνατο,« μου λέει ο πρώην απαράτσικ σε
μια σκηνή βγαλμένη από μυθιστόρημα του John Le Carré. Ο ιδιοφυής
παλαίμαχος πράκτορας έρχεται από το κρύο, περνάει στο δικό μας
στρατόπεδο και μας μοιράζει τις αναμνήσεις του από φρικαλεότητες που
διαπράττονται στο όνομα μιας πολιτικής ιδεολογίας που συνειδητοποίησε
οτι έχει σαπίσει. Εδώ μπροστά μου στεκόταν ενα λαβράκι πολύ μεγαλύτερο
από κατάσκοπο του Ψυχρού Πολέμου. Ο Τζόζεφ Στίγκλιτς ήταν επικεφαλής
οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας. Σε μεγάλο βαθμό, η νέα παγκόσμια
οικονομική τάξη είναι δικό του γέννημα.
«Ανέκρινα» το Στίγκλιτς σε διάστημα αρκετών ημερών – στο Πανεπιστήμιο
του Cambridge, σε ξενοδοχείο του Λονδίνου και τελικά στην Ουάσιγκτον
κατά τη διάρκεια ενος συνεδρίου της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνές
Νομισματικού Ταμείου τον Απρίλιο του 2001. Αντί να προεδρεύει των
συνεδριάσεων των υπουργών και των κεντρικών τραπεζιτών, όπως συνήθιζε
να, ο Στίγκλιτς ηταν εξόριστος σε απόσταση ασφαλείας πίσω από τα μπλόκα
της αστυνομίας,μαζί με καλόγριες, συνδικάλιστές της Βολιβίας, γονείς
θυμάτων του AIDS και των υπολοίπων διαδηλωτών κατα της Παγκοσμιοποίησης.
Ο απόλυτος «απομέσα» ήταν τώρα «στην απ’όξω»
Το 1999 η Παγκόσμια Τράπεζα απέλυσε το Στίγκλιτς. Δεν του επέτρεψαν
καν μια «πρόωρη συνταξιοδότηση». Εμαθα ότι ο Υπουργός Οικονομικών των
ΗΠΑ Λάρι Σάμερς, απαίτησε τη δημόσια αποκήρυξη του Στίγκλιτς για τις
μάλλον ήπιες δηλώσης ελαφράς διαφοροποίησης από την α-λα Παγκόσμια
Τράπεζα Παγκοσμιοποίηση. Στην Ουάσινγκτον μιλήσαμε για τους
πραγματικούς, συχνά κρυμμένους μηχανισμούς του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας
Τράπεζας και του ιδιοκτήτη του 51 τοις εκατό της τράπεζας ,το Υπουργείο
Οικονομικών των ΗΠΑ.
Απ’ το 2001 είχα γεμίσει ενα τεράστιο φάκελο με έγγραφα από ανώνυμες
πηγές, μέσα από τα γραφεία των πρώην εργοδοτών του, με την ένδειξη
«εμπιστευτικό», «απόρρητα» και «μην κοινοποιηθούν χωρις άδεια της
Παγκόσμιας Τράπεζας.” Ο Στίγκλιτς με βοήθησε να μεταφράσω αυτές τις
απόρρητες «στρατηγικές βοήθειας» από τα γραφειοκρατικέζικα.
Συγκροτείται ένα Μνημόνιο Βοηθείας ειδικά σχεδιασμένο στα μέτρα της
εκάστοτε χώρας, δηλώνει η Παγκόσμια Τράπεζα, το οποίο συντάσεται κατόπιν
ενδελεχούς και βαθιάς επιτόπιας έρευνας. Συμφωνα με τον Στίγκλιτζ όμως,
η μόνη έρευνα που κανουν οι απεσταλμένοι, είναι στα πεντάστερα
ξενοδοχειά.Ολοκληρώνεται με μια συνάντηση με έναν χρεωκοπημένο
ζητιανεύοντα υπουργό οικονομικών, στον οποίο παραδίνεται ενα «σύμφωνο
μεταρρυθμίσεων», γραμμένο απο πριν για να βάλει απλώς την υπογραφή του
(εχω άφθονα στη συλλογή μου)
Η οικονομία κάθε χώρας αναλύεται λεπτομερώς, λέει ο Στίγκλιτζ. Μετά, η
Τράπεζα δίνει στους υπουργούς ακριβώς το ίδιο πανομοιότυπο «πλάνο
τεσσάρων σταδίων»
Στάδιο 1-Ιδιωτικοποιήσεις
Ή, όπως τις αποκαλει ο Στίγκλιτζ, «μιζαδορικοποιήσεις».
Αντι να
αρνηθούν το ξεπούλημα των κρατικών υπηρεσιών, οι πολιτικοί ηγέτες (υπο
το κάλυμμα των «απαιτήσεων της Τράπεζας» για να εξουδετερώσουν τις
ντόπιες αντιδράσεις) βγάζουν στο σφυρί με ενθουσιασμό τις ΔΕΗ και τις
ΕΥΔΑΠ τους. «Πρεπει να δείς πως γουρλώνουν τα μάτια στην προοπτική
μεριδίου 10% σε ελβετική τράπεζα για να μειώσουν απλά την αξία κάποιας
προς πώλησην περιουσίας.
.
Και η αμερικανικη κυβέρνηση το γνωρίζει, ισχυρίζεται ο
Στίγκλιτζ-τουλάσιστο στην περίπτωση της μεγαλύτερης «μιζαδορικοποίησης»
απ’ όλες, το Ρωσσικο Ξεπούλημα του 1995. «Η άποψη του Υπουργείου
Οικονομικών ήταν πως αυτό ήταν οκ, γιατι θελαμε να επανεκλεγεί ο
Γέλτσιν. Δε μας ενδιέφερε το οτι οι εκλογές ήταν προιόν διαφθοράς,
θέλαμε τα λεφτά να πάνε στο Γέλτσιν» μεσω δωρεών για την καμπάνια του.
Να τονίσω εδώ οτι ο Στίγκλιτζ δεν ειναι κανένας «μας ψεκάζουν»
συνωμοσιολόγος. Ο τύπος ηταν χωμένος στα κόλπα, μέλος της κυβέρνησης
Κλίντον στη θεση του προέδρου των Οικονομικών Συμβούλων του πλανητάρχη.
Το χειρότερο κατα το Στίγκλιτζ ηταν οτι η υποβοηθούμενη απο τις ΗΠΑ
διαφθορά των ολιγαρχών εξανέμισε τους βιομηχανικούς πόρους της Ρωσσίας,
μειώνοντας στο μισό την παραγωγή και βυθίζωντας τη χώρα στην ύφεσυ και
την ανέχεια.
Μετα τη μιζαδορικοποίηση, το
Βημα 2 του «για κάθε σωματότυπο» πλάνου
είναι η
Ελεύθερη Διακίνηση Κεφαλαίων. Αυτό σημαίνει ξήλωμα κάθε νόμου
που εμποδίζει ή φορολογεί τα κεφάλαια που φεύγουν εκτός συνόρων. Στη
θεωρία, η Απελευθέρωση Κεφαλαίων διευκολύνει τα επενδυτικά κεφάλαια
τραπεζών και πολυεθνικών να φεύγουν και να ‘ρχονται. Δυστυχώς, σε χώρες
οπως η Ινδονησία κι η Βραζιλία, τα λεφτά απλώς φεύγουν-και φεύγουν. Ο
Στίγκλιτζ το αποκαλεί «Κύκλο του Ζεστού Χρήματος». Κεφάλαια εισέρχονται
τζογάροντας σε ακίνητα και ισοτιμίες, και την κοπανάνε με το που θα
μυριστούν το παραμικρό κίνδυνο. Κρατικά αποθεματικά μπορούν να
μηδενιστούν σε μέρες, ώρες. Κι όταν γίνει αυτό, το ΔΝΤ απαιτεί απο τις
χώρες αυτές να ανεβάσουν τα επιτόκια στο 30, 50 και 80% μπας και
φιλοτιμηθούν να επιστρέψουν κάποια απ’ τα κεφάλαια.
«Το αποτέλεσμα ηταν αναμενόμενο» σύμφωνα και με τα θερμά παλιρροιακά
χρηματοκύματα στη Ασία και τη Λατινική Αμερικήη. Υψηλότερα επιτόκια
ισοπέδωσαν τις αξίες ακινήτων, γονάτισαν τη βιομηχανική παραγωγή και
στέγνωσαν τα εθνικά αποθεματικά.
Σε αυτό το σημείο, το ΔΝΤ σέρνει το εξουθενωμένο έθνος στο
Βήμα 3:
τιμολόγηση βάσει της Αγοράς, ένας φανταχτερό όρος για την αύξηση των
τιμών σε τρόφιμα, νερό και φυσικό αέριο. Αυτό οδηγεί, προφανώς, στο βήμα
31/2: αυτό που αποκαλεί ο Στίγκλιτς “εξέγερση του ΔΝΤ” Η εξέγερση του
ΔΝΤ είναι οδυνηρά προβλέψιμη. Όταν ένα έθνος είναι «πεσμένο στα
τέσσερα», [το ΔΝΤ] το εκμεταλλεύεται και απομυζα την τελευταία ρανίδα
του αίματος τους. Ανεβάζουν τη θερμοκρασία μεχρι τελικά το καζάνι να
σκάσει.» – Όπως οταν το ΔΝΤ κατήργησε τις επιδοτήσεις τροφίμων και
καυσίμων για τους φτωχούς στην Ινδονησία το 1998 και το έθνος ξέσπασε σε
ταραχές. Υπάρχουν και άλλα παραδείγματα – οι ταραχές στη Βολιβία μετα
τις διατεταγμένες αυξήσεις των τιμών στο νερό τον Απρίλιο του 2000 και,
στις αρχές του 2001, οι ταραχές στο Εκουαδόρ για την άνοδο στις τιμές
του φυσικού αερίου που βρήκαμε στο απόρρητο «πρόγραμμα Βοήθειας του
Εκουαδόρ». Θα ορκιζόταν κάποιος ότι οι εξεγέρσεις είναι μέρος του
σχεδίου.
Και είναι. Για παράδειγμα, χρειαζόμαστε μόνο
να δούμε το
«Μεσοπρόθεσμο Πλανο Βοήθειας » του Εκουαδόρ. Σ’ αυτό, η Τράπεζα αναφέρει
– με ψυχρή ακρίβεια – ότι τα σχέδιά τους αναμένεται να προκαλέσουν
«κοινωνική αναταραχή,« γραφειοκρατική διατύπωση για ένα έθνος στις
φλόγες.
Με δεδομένη την κατάρρευση της οικονομίας, αυτό δεν είναι έκπληξη. Η
απόρρητη έκθεση αναφέρει ότι το σχέδιο για να κάνει επίσημο νόμισμα του
Εκουαδόρ το δολάριο έχει ωθήσει το 51 τοις εκατό του πληθυσμού κάτω από
το όριο της φτώχειας, αυτό που ο Στίγκλιτς ονομάζει «πολιτική πιέσε τους
μεχρι να εκραγούν». Και όταν η χώρα εκρήγνυται, το πλάνο «βοήθειας» της
Παγκόσμιας Τράπεζας είναι έτοιμο, συστήνοντας στις αρχές να
προετοιμαστούν για τον εμφύλιο πόλεμο και τις ταραχές που θα
ακολουθήσουν, με «αποφασιστικότητα». Σε αυτες τις χρεωκοπημένες χώρες,
«αποφασιστικότητα» σημαίνει τανκς στους δρόμους.
Κάθε νέα εξέγερση (οπου «εξέγερση» ισον «ειρηνική διαδήλωση που
διαλύεται με σφαίρες και δακρυγόνα») προκαλεί πανικό φυγής κεφαλαίων και
κρατικές χρεωκοπείες. Τέτοιου είδους οικονομικός εμπρησμός έχει και τα
θετικά του, βέβαια – ξένες εταιρίες μπορούν στη συνέχεια να αρπάξουν τα
απομεινάρια κρατικής περιουσίας, κανα λιμάνι, κανα ορυχείο, σε
εξευτελιστικές τιμές.
Ο Στίγκλιτς σημειώνει ότι το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα δεν είναι
άτεγκτοι οπαδοί της οικονομίας της αγοράς. Την ίδια ωρα που το ΔΝΤ εκοβε
στην Ινδονησία τις επιδοτήσεις τροφίμωv, “όταν οι τράπεζες χρειάζονται
σώσιμο, η κρατική παρέμβαση [στην αγορά] είναι ευπρόσδεκτη.” Το ΔΝΤ
έσταξε δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια για να σώσει τους τραπεζίτες της
χώρας και, κατ ‘επέκταση, τις τράπεζες των ΗΠΑ και της Ευρωπης από τις
οποίες είχαν δανειστεί.
Ένα πρότυπο αναδύεται. Υπάρχουν πολλά χαμένοι σε αυτό το σύστημα,
αλλά δύο σαφείς νικητές: οι δυτικές τράπεζες και Υπουργείο Οικονομικών
των ΗΠΑ. Ειναι οι μόνοι που βγαίνουν κερδισμένοι απ’ αυτο το τρελό πάρτυ
κεφαλαίων. Για παράδειγμα, ο Στίγκλιτς μου είπε για μια ατυχη
συνάντηση, στις αρχές της θητείας του στην Παγκόσμια Τράπεζα, με τον
νεοεκλεγέντα Πρόεδρο στις πρώτες ελεύθερες εκλογές της Αιθιοπίας. Η
Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ διέταξε την Αιθιοπία να εκτρέψουν τα
χρήματα της Ευρωπαϊκής βοήθειας στο λογαριασμό αποθεματικών τους στο
Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, που πληρώνει ένα μίζερο ποσοστό 4 τοις
εκατό, ενώ η χώρα δανείστηκε δολάρια με 12 τοις εκατό για να θρέψει τον
πληθυσμό της. Ο νέος πρόεδρος παρακάλεσε τον Στίγκλιτς να τον αφήσει να
χρησιμοποιήσει τα χρήματα για την ανοικοδόμηση του έθνους. Αλλά όχι, το
πλιάτσικο πήγε αμέσως σε θησαυροφυλάκιο του Υπουργείου Οικονομικών των
ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον.
Τώρα φτάνουμε στο
Βήμα 4 αυτού που το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα
αποκαλούν
«στρατηγική μείωσης της φτώχειας»: Ανοιχτές Αγορές.. Αυτό
είναι το ελεύθερο εμπόριο yπό τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού
Εμπορίου και της Παγκόσμιας Τράπεζας.Ο Στίγκλιτς το παραλληλίζει με
τους Πολέμους του Όπιου. “Κι αυτό ανοιγμα αγορών ήταν», είπε. Όπως και
στο δέκατο ένατο αιώνα, οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί σήμερα ξηλώνουν
τους περιορισμούς για το εμπόριο στην Ασία, τη Λατινική Αμερική και την
Αφρική, ενώ περιφράσσουν τις δικές τους αγορές εναντι των αγροτών του
Τρίτου Κόσμου.
Στους πόλεμους του οπίου, η Δύση χρησιμοποιούσε στρατιωτικά εμπάργκο
για να αναγκάσει τις αγορές να ανοίξουν ασύμμετρα προς όφελος τους.
Σήμερα, η Παγκόσμια Τράπεζα μπορεί να διατάξει ένα οικονομικό εμπάργκο,
που είναι εξίσου αποτελεσματικό – και μερικές φορές εξίσου θανατηφόρο. O Στίγκλιτς γίνεται ιδιαίτερα ευσιγκίνητος για τη συνθήκη του Π.Ο.Ε.
για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (TRIPS). Είναι εδώ, λέει ο
οικονομολόγος, που η νέα παγκόσμια τάξη έχει «καταδικάσει σε θάνατο
ανθρώπους” με την επιβολή δασμών-φωτιά προς τις φαρμακευτικές που κάνουν
απλησιαστα επώνυμα φάρμακα. “Δεν τους νοιάζει”,λέει ο καθηγητής των
αγορών και των ιδεολόγων του χρήματος, “εάν οι άνθρωποι ζουν ή
πεθαίνουν.”
Με την ευκαιρία, μη μπερδεύεστε με την εναλλαγή σε αυτή τη συζήτηση
του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΠΟΕ. Είναι διαφορετικά
προσωπεία ενός ενιαίου συστήματος διακυβέρνησης. Ειναι δεμένα μεταξύ
τους με αυτα που δυσοίωνα αποκαλούν «ασφάλειες».. Λήψη ένος δάνειου απ’
την Παγκόσμια Τράπεζα για π.χ. ενα σχολείο. «πυροδοτεί» την υποχρέωση
αποδοχής του συνόλου των κατά μέσο όρο 114 προυποθέσεων ανά έθνος που
προβλέπονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και το ΔΝΤ. Στην
πραγματικότητα, δήλωσε ο Στίγκλιτς, το ΔΝΤ απαιτεί από τα έθνη να
δεχτούν πολιτικές πολύ πιο αυστηρές από τους επίσημους κανόνες του ΠΟΕ.
Η μεγαλύτερη ανησυχία του Στίγκλιτς είναι ότι τα σχέδια της
Παγκόσμιας Τράπεζας,σχεδιασμένα εν κρυπτώ και καθοδηγούμενα από μια
απολυταρχική ιδεολογία,, ποτέ δεν είναι ανοικτα για συζήτηση ή διαφωνία.
Παρά την πίεση της Δύσης για τις εκλογές σε όλο τον αναπτυσσόμενο
κόσμο, τα λεγόμενα προγράμματα μείωσης της φτώχειας ποτέ δε συντάσσονται
δημοκρατικά, και ως εκ τούτου, λέει ο Stiglitz, «υπονομεύουν τη
δημοκρατία.” Και δεν λειτουργούν καν. Η παραγωγικότητα της Μαύρης
Αφρικής υπο την εποπτεία του ΔΝΤ έχει πάει κατα διαόλου
Υπήρξε χώρα που να γλύτωσε ποτέ; Ναι, λέει ο Στίγκλιτζ, αναφέροντας
την Μποτσουάνα. Πως; «είπαν στο ΔΝΤ να τους αδειάσει τη γωνιά».
Ωρα να τον στριμώξω λίγο. Οκ, κύριε Φωστήρα Παντογνώστη, πως θα
βοηθούσες εσύ τα ανεπτυσσόμενα έθνη; Ο Στίγκλιτζ πρότεινε μια ριζική
αναμόρφωση της κατοχής γής, ένα πλήγμα στην καρδιά της «τσιφλικάδικης»
πρακτικής των πανύψηλων ενοικίων που επιβάλουν οι μεγαλογαιοκτήμονες
παγκοσμίως, συνήθως 50% της αγροτικής παραγωγής. Η ερώτηση ήταν εύλογη:
Αφου ησουν ο τοπ οικονομολόγος στη Παγκόσμια Τράπεζα, γιατι δεν
ακολούθησαν τη συμβουλή σου; «Αν έκανες κατι τετοιο (να χτυπήσεις τους τσιφλικάδες) αυτό θα ήταν
αφαίρεση εξουσίας κάποιων ελίτ. Αυτό δεν είναι ψηλά στις προτεραιότητες
της Τράπεζας». Προφανώς όχι.
Τελικά, αυτό που οδήγησε τον Στίγκλιτς να ρισκάρει τη δουλειά του ήταν η
άρνηση της Τράπεζας και Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ να αλλάξου
πορεία, ακόμα κι οταν προσέκρουαν στην αποτυχιά και τη δυστυχία που
προκαλούσε η εσφαλμένη στρατηγική τους . Κάθε φορά που οι πολιτικές
ελεύθερης αγοράς τους αποτύγχαναν. το ΔΝΤ απαιτούσε ακόμα περισσότερες
πολιτικές ελεύθερης αγοράς
«Είναι όπως τον Μεσαίωνα,” λέει. «Όταν ο ασθενής πέθαινε έλεγαν,«
Γαμώτο, κι είχε λίγο αίμα ακόμα » Απο τις συνομιλίες μου με τον καθηγητή
μου έμεινε ότι η λύση για την παγκόσμια φτώχεια και την κρίση είναι
απλή:
Ξεφορτωθείτε όσους σας ρουφούν το αίμα.
